انتقاد از خود مفید است یا مضر؟

آیا حاضری حرف‌هایی را که موقع عصبانیت به خود می‌گویی را هم به بهترین دوستت بگویی؟

در یک پژوهش از دخترانی که همراه با خواهرانشان در آن پژوهش شرکت کرده‌اند خواسته شد تا بنویسند: وقتی که اشتباه می‌کنند، به خود چه حرف‌هایی می‌زنند.

بعضی‌ها نوشته بودند: بی‌ارزش،ترسو،بی‌اهمیت،دست و پا چلفتی،خرابکار…

این‌ها حرف‌هایی بود که به خود می‌زدند. حالا از آنها خواسته شد که رو به خواهران خود بکنند و همین حرف‌ها را به آنها بگویند. طوری

که انگار این حرف‌ها را در مورد آنها نوشته‌اند.هیچ کدام از آنها حاضر به انجام این کار نشدند؟! آنها نمی‌خواستند این حرف‌ها را به عزیزان

خود بگویند. ولی جالب است که این حرف‌هارا مدام به خود می‌گفتند.

برای همه ما اتفاق افتاده است که بعضی روزها صدای درونی‌مان سیار خشن و بی‌ادبانه است. این صدای درونی خشن به ندرت به ما

کمک می‌کند که در لحظه عملکرد بهتری داشته باشیم. در ضمن باعث می‌شود که کنجکاوی و اشتیاقمان را برای ادامه و تلاش در طول

زمان از دست بدهیم.

خود انتقادگری (self criticism)

به این معنیست که ما در هر لحظه چگونه خود را ارزیابی می‌کنیم و چه نگاهی به خود داریم. وقتی خودانتقادی سرسختانه و خشن

باشد باعث ایجاد حس شرم و نارضایتی در ما می‌شود.

در این حالت کاری که ما انجام می‌دهیم انتقاد از خود نیست! بلکه سرزنش خود(self deprecation) است. در سرزنش خود، خودمان را

بسیار کم می‌بینیم و بسیار ناعادلانه و ظالمانه خودمان را قضاوت و مقایسه می‌کنیم. این کار باعث می‌شود به مرور اعتماد به نفسمان را

از دست بدهیم. این نوع انتقاد از خود می‌تواند  از تربیت والدین سختگیر یا بزرگ شدن در محیط‌هایی که رقابت شدیدی را در کودکی در ما

تشویق کرده باشد ناشی شود. تاثیر این نوع تربیت و آموزش تا زمان بزرگسالی همراه ماست و حالا بر سلامت روان ما تاثیر می‌گذارد.

در واقع انتقاد از خود شدیدترین نوع انتقاد است.

انتقادی که ما به خود می‌کنیم از ضربه‌هایی که  دیگران بر ما وارد می‌کنند بسیارشدیدتر و حتی اثر آن هم پایدارتر می‌باشد. بعضی از ما

فکر می‌کنیم با گفتن جمله‌های منفی و سرزنش کننده در خود انگیزه ادامه دادن و درست رفتار کردن در خودمان به وجود می‌آوریم. در

حالی که این نوع انتقاد فقط تصویر منفی که از خود داریم را تقویت می‌کند.

این سبک انتقاد می‌تواند باعث پیامدهای منفی مثل: افسردگی، استرس، اضطراب، روابط بین فردی ناکارآمد و هیجانات منفی شود.

به عبارتی خود سرزنشگری باعث می‌شود از خود انتظارات زیادی داشته باشیم و با آزار و اذیت درونی، خودمان را ضعیف کنیم. خود

سرزنشگری حرکت ما به سمت هدف و پیشرفت را کم می‌کند و با نشخوار فکری همراه می‌شود.

خود سرزنشگری همچنین باعث ایجاد عزت نفس پایین، حس بی‌ارزشی، حس گناه و حتی ممکن است باعث ایجاد اضطراب اجتماعی

شود.

آیا انتقاد از خود می‌تواند مفید باشد؟

انتقاد از خود همیشه بد نیست. اگر از انتقاد شخصی به گونه‌ای استفاده کنیم که برای تمام کردن کارها و دستیابی به اهداف مفید

استفاده کنیم می‌تواند سودمند باشد. منتقد ذهنمان را باید طوری پرورش دهیم که فقط آن دسته از اشتباه و ایراداتی را شناسایی کند

که ما را از رسیدن به اهداف خودمان دور می‌کنند یا ما را بی‌انگیزه می‌کنند و اراده‌مان را از بین می‌برند. انتقاد از خود علاوبرسخت‌گیری،

در عین حال باید صمیمانه و با دلسوزی همراه باشد. انتقاد از خودمان باید سبب پیشرفت و آرامش ذهنی ما شود.باید میان انتقاد از خودو

سرزنش تعادل ایجاد کنیم. همچنین برای خودسازی فقط باید اشتباهات و ایرادات خودمان را مشخص کنیم و بعد برای اصلاح آنهاقدام کنیم.

انتقاد از خود یعنی پیدا کردن نقاط ضعف و اشتباهات، و سپس اقدام برای رفع یا اصلاح آنها.

در واقع می‌توانیم با انتقاد از خود نقشه ی راهی برای ایجاد تغییرات مثبت در زندگی مان داشته باشیم.

با انتقاد و ارزیابی خودمان می‌توانیم چشمانمان را نسبت به رفتارهای مشکل ساز خودمان باز کنیم و با بررسی دقیق آنها به بهترین

نسخه خود تبدیل شویم. با نقد خودمان باعث رسیدن سریعمان به اهداف و آرزوهایمان می‌شویم.

بهترین روش انتقاد از خود :آنچه را که برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند.

ابتدای این نوشته از پژوهشی گفتیم که در آن دختران نوجوان کلمات سرزنش کننده‌ای که هنگام عصبانیت به خودشان می‌گفتند را

نمی‌توانستند به خواهرانشان بگویند. شاید اگر از ما هم همچین درخواستی شود هرگز نتوانیم کلماتی را که موقع عصبانیت و سرزنش

به خودمان می‌گوییم را به دوستان صمیمی یا عزیزانمان بگوییم. کلماتی را که می‌دانیم ناراحت کننده است و احتمالاً روابطمان را کدر

می‌کند، چرا و به چه اجازه‌ای در رابطه با خودمان استفاده می‌کنیم؟